Σ’ αυτό το άρθρο θα μιλήσουμε για ένα αγαπημένο θέμα των ψυχολόγων αλλά κι ένα τόσο κοινό… ας το πω πρόβλημα. Το άγχος! Τι είναι το άγχος, γιατί συμβαίνει σε κάποιους κι όχι σε κάποιους άλλους τόσο έντονα, τι είναι η κρίση πανικού και κυρίως… πώς αντιμετωπίζω το άγχος μου; Αυτές είναι οι πιο συχνές ερωτήσεις και θα προσπαθήσω να τις απαντήσω. Πάμε να δούμε
Το άγχος είναι ένα ακόμα συναίσθημα που μοιάζει πολύ με το φόβο– τόσο στα συμπτώματα του, όσο και στη λειτουργία του. Μας προετοιμάζει για κάποιο επικείμενο κίνδυνο. Το όλο «σύστημα» είναι κατάλοιπο των προγόνων μας που ζούσαν στα σπήλαια. Τι συνέβαινε τότε; Χάρη στο ένστικτό “fight or flight” το σώμα του ανθρώπου έμπαινε σε ετοιμότητα είτε να πολεμήσει τον κίνδυνο, είτε να το βάλει στα πόδια για να σωθεί. Το ίδιο συμβαίνει και στο δικό μας σώμα όταν αντιμετωπίζουμε έναν κίνδυνο (ο κίνδυνος τότε μπορεί να ήταν ένα σαρκοφάγο, ενώ σήμερα μπορεί να είναι από τις πανελλαδικές μέχρι το αμάξι που είναι έτοιμο να μας πατήσει). Για να μην αναλύσουμε σε βάθος τις βιολογικές αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα μας όταν αγχωνόμαστε, απλά θα τις αναφέρουμε. Έτσι έχουμε το γνωστό σφίξιμο του στομαχιού, δύσπνοια, χλόμιασμα στο πρόσωπο, μούδιασμα στα χέρια, καμία όρεξη για φαγητό και υπερκινητικότητα. Πολλές φορές, ακόμα, νιώθουμε έντονη την ανάγκη να πάμε τουαλέτα. Όλες αυτές είναι φυσιολογικές αντιδράσεις του σώματος μας στον «κίνδυνο». Από ‘δώ καταλαβαίνουμε ότι το άγχος, δεν είναι το πρόβλημα, αλλά το σύμπτωμα.
Το άγχος προκαλείται ως αντίδραση στο τον «κίνδυνο». Γι’ αυτό και στη θεραπεία συνήθως δεν επικεντρωνόμαστε στο άγχος, εκτός αν μιλάμε για μια περίοδο κρίσης, αλλά στο πώς δημιουργήθηκε και ποιες οι αιτίες του. Κι αυτό γιατί μόνο έτσι θα καταφέρουμε να το αντιμετωπίσουμε επιτυχώς.
Εκτός από τη βιολογική, εξελικτική πλευρά, πάμε να δούμε τι άλλο δημιουργεί το άγχος. Συνήθως αυτές οι αιτίες δομήθηκαν στην παιδική μας ηλικία, ακόμα και αν το άγχος μας χτύπησε μερικές δεκαετίες αργότερα. Όλα μπορεί να ξεκίνησαν όταν ενώ εμείς βλέπαμε τον κόσμο να είναι ωραίος και καλός και υπέροχος κάτι έγινε και μας ανέτρεψε αυτή την ιδέα, αυτό κατευθείαν μας έκανε να φρικάρουμε και μείωσε κατά πολύ την αυτοπεποίθησή μας γιατί βρεθήκαμε σε νέα νερά και δεν ξέραμε από που να τον πιάσουμε. Μέσα στον πανικό και τη χαμηλή αυτοπεποίθηση, σα τον πνιγμένο που πιάνετε από τα μαλλιά κάναμε κάποιες ατυχείς επιλογές. Φυσικά πρέπει να στηρίξουμε αυτές τις επιλογές μας, κι αν έχουμε την προδιάθεση πρέπει να το κάνουμε τέλεια! Να είμαστε τέλειοι να τα πάμε τέλεια και αυτό να γίνεται πάντα. Αυτό εννοείται ότι μας αγχώνει, αλλά επειδή πρέπει να είμαστε πάντα τέλειοι και σε ετοιμότητα, το άγχος μας κατσικώνεται και γίνεται μία μόνιμη κατάσταση. Χωρίς να το πάρουμε χαμπάρι. Ζούμε μόνιμα μ’ ένα σφίξιμο στο στομάχι, μια πίεση, ένα καρδυοχτύπι και δεν ξέρουμε γιατί. Και φυσικά όταν το άγχος γίνεται η νέα κανονικότητα οτιδήποτε συμβαίνει θα προστίθεται σε αυτό το άγχος και θα έχουμε ακόμα περισσότερο άγχος.
Ουσιαστικά το άγχος το προκαλούμε εμείς στον εαυτό μας. Κι εν μέρη είναι και ο λόγος που κάποιοι αγχώνονται περισσότερο από κάποιους άλλους. Το άγχος μας δημιουργείται από το πώς ερμηνεύουμε μια κατάσταση. Βλέπουμε πάλι ότι δεν ευθύνεται η κατάσταση, αλλά εμείς. Θα αγχωθούμε για τις εξετάσεις που δίνουμε την άλλη βδομάδα, εάν αυτές οι εξετάσεις είναι σημαντικές για εμάς, για παράδειγμα. Για τη γιαγιά μου το να υπάρχουν πεσμένα φύλλα στην αυλή της δημιουργεί άγχος γιατί της χαλάνε την τελειότητα και την καθαριότητας. Για κάποιον άλλο τα πεσμένα φύλλα δεν είναι θέμα. Αυτό σημαίνει ότι το άγχος μας εξαρτάται από τις σκέψεις μας. Οι εξετάσεις είναι σημαντικές γιατί αν δεν περάσω θα έχω αποτύχει, αν αποτύχω στη συνέντευξη δε θα βρω αλλού δουλειά, εάν δεν μαζέψω τα φύλλα οι άλλοι θα με πουν τεμπέλα. Συνήθως αυτές οι σκέψεις είναι απόλυτες, παράλογες και καταστροφικές. Σπάνια κάποιος αγχώθηκε επειδή είχε καλές σκέψεις.
Κάποιοι λένε ότι τους αγχώνει μία συγκεκριμένη τοποθεσία ή κάποιο συγκεκριμένο άτομο ή συνθήκη. Αυτό φυσικά συμβαίνει γιατί κάποια σκέψη έχει συσχετιστεί με το συγκεκριμένο άκακο σημείο. Δεν υπάρχει τίποτα κακό μ’ ένα σούπερ μάρκετ, κι όμως κάποιους τους αγχώνει. Μην αρχίσουμε να ψάχνουμε όλους τους πιθανούς κινδύνους που υπάρχουν στο σούπερ γιατί αν το κάνουμε αυτό για το καθετί γύρω μας δεν το βλέπω να ξαναβγαίνουμε ποτέ από το σπίτι μας.
Όταν γίνει μια τέτοια συσχέτιση το αποτέλεσμα είναι ουσιαστικά μια φοβία- για τα κλειστά μέρη, για τα ανοιχτά μέρη, για τα μέρη με πολύ κόσμο, για τα αεροπλάνα, για τα λεωφορεία και πάει λέγοντας. Είναι το άγχος και ο πανικός που βιώσαμε κάποια στιγμή και συσχετίστηκε με αυτή την κατάσταση, στο οποίο προστίθεται και η αποφυγή και σαν αποτέλεσμα παίρνουμε τη φοβία. Γενικά να έχουμε στο μυαλό μας ότι φόβος και άγχος πάνε πακέτο και όπου υπάρχει το ένα θα βρεις και το άλλο. Το καλό είναι ότι μπορείς να τα εξουσιάσεις μιας και τα δημιουργείς εσύ.
Εκτός από τους ψυχολογικούς παράγοντες καλό είναι να έχουμε στο μυαλό μας ότι υπάρχουν και κάποιες βιολογικές, συνήθως, καταστάσεις ή συνθήκες που προκαλούν περισσότερο άγχος. Αυτές μπορεί να είναι η πείνα, η νύστα, η κούραση (που μπορεί αυτά τα τρία να επηρεάζουν και άλλα συναισθήματα όπως εκνευρισμός και θυμός) η καφεΐνη, το αλκοόλ, ταινίες με σασπένς ή τρόμο, οι εναλλαγές στις ορμόνες και τα έντονα συναισθήματα. Ναι είναι πολλά τώρα που τα βλέπω αλλά δεν σημαίνει ότι επηρεάζουν τους πάντες ή ότι όλα επηρεάζουν το ίδιο άτομο.
Υπάρχουν διάφορες μορφές άγχους. Από τις πιο τρομακτικές είναι η κρίση πανικού. Εκτός από τα συμπτώματα αυτής της κρίσης, το τρομακτικό είναι ότι εμφανίζεται τελείως στο άσχετο. Δε σε προετοιμάζει τίποτα, δεν φαίνεται να υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να προκαλέσεις όλη αυτή την αναταραχή κι όμως συμβαίνει. Και στην κρίση πανικού είναι οι σκέψεις και οι αισθήσεις σου που σε παραπλανούν κατά κάποιο τρόπο. Είναι εκείνο το κατάλοιπο που λέγαμε το flight or fight που για κάποιο λόγο μπερδεύεται κι εντοπίζει έναν «εχθρό» από το πουθενά και σε βάζει να τον πολεμήσεις. Κάτι σαν ψυχολογικό αυτοάνοσο ή σαν υπερφόρτωση του συστήματος.
Αρχίζει μ’ ένα αίσθημα πανικού και αγωνίας. Θέλεις να τρέξεις και να τα παρατήσεις όλα. Κι τότε ξεκινάνε τα έντονα συμπτώματα του πανικού. Οι σφυγμοί αυξάνονται, η αναπνοή γίνεται κοφτή και γρήγορη, αρχίζεις να τρέμεις και να ιδρώνεις. Οι περισσότεροι νιώθουν ότι θα πεθάνουν ή ότι θα τρελαθούν γιατί αυτό που συμβαίνει δεν έχει καμία λογική εξήγηση. Και κάποια στιγμή τα συμπτώματα υποχωρούν και ηρεμείς. Δυστυχώς δεν τελειώνει εκεί. Μετά ξεκινάει η ανησυχία να μη σου ξανασυμβεί. Έτσι αρχίζεις και ψάχνεις για πιθανές ενδείξεις- πώς είναι οι παλμοί, είναι η αναπνοή μου κανονική, τρέμουλο ήταν αυτό; Και είσαι μόνιμα στα κόκκινα για να το εντοπίσεις και ουσιαστικά να επιβεβαιώσεις τη σκέψη σου ότι θα το ξαναπάθεις. Όλη αυτή η ένταση σε εξουθενώνει και σε κάνει να νιώθεις κούραση, αλλά και ενοχές γιατί ουσιαστικά αγχώνεσαι για το τίποτα- όπως μπορεί να σου λένε οι γύρω σου. κι όμως. Δεν είναι τίποτα. Είναι μια κρίση πανικού. Το καλό είναι ότι μπορείς να την αντιμετωπίσεις.
Μπορείς να δεις το επεισόδιο εδώ και μην ξεχάσεις να κάνεις Εγγραφή για να ενημερώνεσαι για όλα τα νέα βίντεο.
